Yaratıcı İşler Üretmenin Anahtarı “Aşamalı Tasarım Süreci”
Bir tasarımcı çalışırken yani ortaya bir tasarım çıkarırken öncelikle belirli aşamaları takip eder. Tasarım tanımının alt maddelerine indiğimizde aslında tasarım sürecinin birbiri ile bağlı birçok noktadan oluştuğunu görebiliriz. Tasarımcı temelde elindeki bilgi, birikim ve gözlemler ile hissederek, empati kurarak ve doğru kararlar vererek kullanıcının gözüne, kalbine ve tabii ki ihtiyaçlarına dokunacak şekilde ürünler sunar. Tasarım süreçleri atlanarak ya da göz ardı edilerek elde edilen çıktılar ya da ürünler mutlaka günün sonunda başarısız olacaktır. Çünkü sadece gözleme ya da hissiyata dayalı oluşturulan çözümler genellikle kullanıcının hiçbir ihtiyacına cevap vermez. Dolayısıyla kullanıcı bu çözümden bir fayda elde edemediği gibi onunla duygusal bağ kuramaz. Sonrasında kaçınılmaz son yani milyonlarca fikir gibi elimizdeki ürün, çözüm ya da proje çöp olur.
Fikir aşaması
Fikir aşaması aslında aynı zamanda bir başlangıç noktasıdır. Çünkü bu aşamada elde birçok varsayım, keşif ve gözlem vardır. Tasarım bir ihtiyaca bir probleme cevap verir ve bu ihtiyaca ve probleme göre eldekiler değişebilir. Unutmayalım ki tasarım çevrenizde gördüğünüz her ürün, her problem ya da ihtiyaç için olabilir. Yeter ki bu aşamada eldeki veriler ışığında doğru bir keşif yapılsın.
Tasarımcının temel bir kaygısı da estetiktir. Probleme ya da ihtiyaca getirilen çözüm aynı zamanda kullanıcıya da hitap etmeli, onu rahatsız etmemelidir. Hedefler doğrultusunda gürültüden uzak (algı ve odağı dağıtmadan) rahatça kullanılabilen çözümler üretilmelidir.
Bu aşamada herhangi bir çizim, çalışma ya da üretim yapılmaz. Bu aşamada sorun ya da ihtiyaç tam anlamı ile hissedilir, onunla birlikte yaşanır ve elde edilen veriler bir sonraki aşamaya aktarılmak üzere kaydedilir. Fikir aşaması sadece zihinde oluşur. Fiziki herhangi bir eyleme dönüşmeden beynin ve kalbin birleştiği, anlaştığı ve karar verdiği ihtiyaçları keşfetme aşamasıdır.
Araştırma aşaması
İhtiyaç ve problemler hissedildi. Zihinde ve kalpte artık yeteri kadar konu ile ilgili fikir ve hissiyat mevcut. Aslında zihnen ve kalben belki de en zor aşama geçilmiş oldu. İhtiyacı ve problemi tümü ile hisseden ve anlayan insan, neden sonuç ilişkisi ışığında yeterli delilleri toplamaya hazır hale gelmiştir. İşte bu aşamada birçok farklı noktadan bilgi ve veri toplama süreci başlamıştır. Artık bu aşamada kişi fiili olarak süreci başlatır. Her gün yüzlerce, binlerce fikir ile baş başa kalırız. Belki de birçoğunu hisseder ve çözüm için harekete geçmek isteriz. Ancak bir fikir bizi araştırma aşamasına geçirmediği takdirde yaşayamaz.
Şimdi bu fikri, bu keşfi detaylı şekilde araştırmalı, geçmişteki bilgi ve deneyimlerle karşılaştırmalı ve en doğru verilere ulaşmalıyız. Bu aşamada, birçok farklı kaynaktan sorun ve onun çözümleri ile ilgili bilgiler elde edip bunları kaydeder, işaretler, düzenli şekilde bu bilgileri arşivleriz.
· Geçmişte benzer sorunlara ne gibi çözümler getirilmiş?
· Mevcut çözümlerin güçlü ve zayıf yönleri neler?
· Geçmişten bugüne gelen ihtiyaç değişimleri neler?
· Hedef kitlenin gelecekte karşılaşabileceği muhtemel sorunlar neler?
· Tüm bilgiler ışığında hazırlanacak değerli bir rapor.
Bu aşamada yukarıdaki adımları tek tek geçerek aslında bundan sonraki süreçlerde üretilecek olan her iş için ayrı bir harita oluşturulur. Fikir bu aşamada olgunlaşır, gelişir ve somutlaşır. Probleme bulunan çözümün direnme gücü bu aşamada hayati önem taşır. Eğer bu aşamada iseniz ve araştırmalar sonucunda hâlâ çözüme olan inancınız, hissiyatınız tam ise cesurca diğer süreçlere geçebilirsiniz.
Artık fikirler somut bilgiler ışığında netleşti ve sorular doğru cevaplarını buldu.
Ana hatları belirleme – Konsept oluşturma
İlk iki aşamada olgunlaştırdığımız ve emin olduğumuz fikir bu aşamada meyvesini vermeye başlar. İster kâğıt kalem isterseniz dijital çizimler ya da rakamlar ile sorunun ilk çözümünü hayal gücünüze ve eldeki verilere göre somutlaştırmaya başlayabilirsiniz. Bir ürün ise ilk taslak çizimi, bir tasarım ise ilk wireframe ya da bir probleme çözüm getirdiysek bu çözümü ilk kez anlatıma döktüğümüz nokta burasıdır.
Bu alanda aslında bundan sonraki tüm somut süreçlerin sınırlarını, gidişatını ve görünümünü belirleriz. Tasarımcı burada sınırları çizer. Haritanızın sizi götüreceği yer burada netleşir. Doğru fikir, doğru bilgi ve araştırma ile yavaş yavaş yerini somut çözümlere bırakıyor. Bu aşamada birden fazla çözüm önerisi ya da ürün çıkabilir. Henüz tam olgunlaşmasa da artık çözüm yavaş yavaş görünmeye başlamıştır.
Bu aşamada bir ya da iki hatta daha fazla ürün ya da çözümün olması çok doğaldır. Bundan sonraki aşamalarda bu sonuçları teker teker süzgeçten geçirerek aralarındaki en uygun ve en doğruyu bulmaya çalışacağız.
Sunum ve demo süreci
Taslak olarak oluşturduğumuz çözüm ve ürünler bu aşamada artık problem ile karşı karşıya kalan kişilere sunulma olgunluğuna ulaşmıştır. Bu aşamada her bir çözüm, doğru açıklama ve anlatım ile karşı tarafa anlatılmalıdır. Genellikle birçok tasarımcının başarısız olduğu aşama, sunum aşamasıdır. Kendi kariyerimde de bu aşamada yaşadığım sayısız başarısızlık hikâyem var. Bu hikâyelerden çıkardığım en net sonuç ise bundan önceki üç aşamayı doğru yapmadığım olmuştur.
Bu süreçten önce zaten ihtiyacı ya da problemi çok iyi anlayıp ona göre başladıysak, sunumu yaptığımız kişinin hissiyatını da işin içine katarak kolaylaştırabiliriz.
Yani empati yaparak duymak istediği şeyleri, görmek istediği çözüm ve ürünleri ona sunmak birçok krizi çözecektir. Birçok tasarımcı dostum bana kızabilir ancak biz tasarımcılar genellikle kendi hayalimizdeki ürünleri tasarlarız.
Ancak asıl olan muhatabın ya da müşterinin kafasındaki en doğru tasarıma ulaşmaktır.
Bu da işin en ustalık gerektiren yanıdır. Bu aşamada tasarımcı egosundan uzak empati kurarak ve iyi anlayarak, iyi araştırarak sonuca ulaşmalıdır. Aslında son dönemde birçok projemizde kullandığımız ve başarılı olduğumuz bir süreçten de bahsetmek isterim.
Tüm bunlara ek olarak problemin muhatabını bu ilk üç sürece dâhil ederek ciddi bir verim elde ettim. Böylelikle bu süreçte sunum aşamasından önce müşterimize hem kendi problemini hem de üretilecek olan ürünü sorgulatmış oluyoruz. Yani sunum sırasından önce aslında az çok herkes ne çıkacağını biliyor. Sürpriz yaşamıyor. Sürdürmesi zor bir süreç olsa da deneyimlerim bu sürecin daha az hata ile sonuçlandığını kanıtladı.
Bu aşama sonucunda çözüm için sunulan ürünlerin sayısı teke düşürülür ve yeni eklemeler ile (olmayabilir de) daha güçlü bir ürün üretim sürecine yani asıl çözüm ya da üretim sürecine geçilir.
Üretim süreci
Daha önceki süreçler sonucunda elenen ve tüm hatları belli olan ürün ya da çözüm bu aşamada gerçek bir tasarım halini alır. Bu aşamada artık profesyonel olarak kullanılabilecek bir ürün ya da çözüm tüm hatları ile hayata geçirilir. Aslında en sancılı ve kritik süreç burasıdır. Tasarımcının şimdiye kadar vaat ettiği her şey, bu aşamada hayata geçirilmek zorunda ve hatasız bir şekilde tamamlanmalıdır. Bu aşamada tüm sorumluluk tasarımcıdadır ve tasarımcı vaat ettiklerini eksiksiz yerine getirmelidir.
Bundan önceki süreçlerdeki ortamlar hep yapay ya da demo ortamlardı. Şimdi ürünü gerçek ortamlar için hazırlama vaktidir. Unutmayalım ki sizden çözüm ya da ürün bekleyen kişi bu aşamada, tasarımcının tüm yeteneklerini kullanmasını bekler.
Sürecin en başından beri hissedip, hayal edip düşündüğümüz çözüm ya da ürün artık hayata geçmeye hazırdır.
Test süreci
Bu süreç çözümün gerçek hayatta gerçek kişiler ile sürekli etkileşim halinde olduğu andır. Bu aşamada yapılması gereken sürekli olarak gözlemlemek ve çözümü geliştirecek bilgi ve deneyimlere odaklan
maktır. Kullanıcı çözümünüzle tam olarak nasıl ilişki kuruyor ve hangi deneyimleri elde ediyor? Bu sorulara verilen cevaplar doğrultusunda, çözüm ve ürün gelişimi için değerli bilgiler toplayabilir, ürününüzü daha kalıcı hale getirebilirsiniz.
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar tamamıyla yazarlarının özgün düşünceleridir ve Onedio'nun editöryal politikasını yansıtmayabilir. ©Onedio